Disa uniflora

P.J.Bergius 1797
Podrodzina: Orchidoideae
Plemię: Diseae
Podplemię: Disinae

 

Foto: © Orchids & More. Wszelkie prawa zastrzeżone.

Disa uniflora

Synonim: Disa grandiflora Linneusz f.

Występowanie:

Afryka Południowa. Ten naziemny storczyk występuje często wzdłuż strumieni, w pobliżu wodospadów oraz w miejscach podciekających wodą wzdłuż klifów, w pobliżu Cape Town i w południowo-zachodniej części Prowincji Cape. Pojawiają się zawsze tam, gdzie jest stale płynąca woda, rosną w czarnoziemie torfowym, w głębokim piasku lub w mchu przy strumieniach i w zagłębieniach skalnych z korzeniami dobrze umocowanymi w płynącej wodzie. Wzdłuż strumieni tworzą gęste kolonie położone powyżej poziomu wody w środku lata, natomiast przy wyższych poziomach wody podczas zimowych deszczów mogą być zupełnie zanurzone w wodzie. Rosną w kwaśnej glebie o pH 5-6 i nie tolerują wody o stężeniu soli powyżej 200 części na milion. Najczęściej spotyka się je rosnące w pełnym słońcu, ale mogą także rosnąć w warunkach od całkowitego cienia do pełnego słońca, na wysokościach 100-1200 m.

Klimat:

Zanotowane skrajne temperatury to 39°C i -3°C.
Średnia wilgotność waha się od 60% zimą do ponad 70% przez resztę roku.
Opady od 15 mm w sierpniu do 109 mm w grudniu.
Średnie temperatury (dzień/noc) od 16,6/7,1°C w styczniu do 25,6/15,0°C w sierpniu.
Okres kwitnienia: Od maja do grudnia, z największym nasileniem w sierpniu.

Uwagi różne:

Okres kwitnienia podawany w danych klimatycznych oparty jest na raportach hodowców. W warunkach naturalnych rośliny kwitną od lata do wczesnej jesieni. Te storczyki uchodzą za raczej trudne w uprawie, ale jak to zwykle bywa, są trudne, o ile nie dostaną tego, co jest im potrzebne. W przeciwieństwie do większości storczyków, które reagują na niesprzyjające warunki lub złe metody uprawy powolnym zamieraniem i niezdrowym wyglądem na tyle wcześnie, że daje to szansę na zmianę warunków, disy reagują nagłym obumarciem, z niewielkim - jeżeli w ogóle jakimkolwiek - ostrzeżeniem.  Zakładając dostępność wody odpowiedniej jakości i właściwe warunki uprawy, największym problemem przy uprawie dis jest zagniwanie powodowane stale mokrym podłożem. Najpierw dotyka to korzeni i trzonu rośliny i może przejść niezauważone, aż zainfekowana roślina nagle zwiędnie. Liście opadające z rośliny będą miękkie i brązowe u podstawy, a szanse na uratowanie rośliny - zerowe. Najlepszym sposobem zapobieżenia temu jest stworzenie odpowiednich warunków uprawy zanim doprowadzi się roślinę do takiego stanu. Należy regularnie i dokładnie przeglądać te rośliny, wypatrując wczesnych oznak problemów, takich jak nienormalnie duża ilość opadających liści albo zagniwanie korzeni, co można stwierdzić przez wyjęcie podłoża i bryły korzeniowej z doniczki i przejrzenie bez naruszania korzeni. Jeżeli nie stwierdzimy problemu, całą bryłę korzeniową umieszczamy z powrotem w doniczce, co nie ma wpływu na stan rośliny. Roślinę należy przesadzić, jeżeli podłoże jest zbyt ciasno upakowane lub rozłożone, tak że korzenie nie są odpowiednio dobrze napowietrzone lub zaczynają zagniwać. Należy usunąć wszystkie martwe lub zamierające liście, gdy tylko żółkną i zwracać uwagę na ewentualną obecność miękkiej brązowej tkanki przy podstawie. Należy unikać podlewania z góry późnym popołudniem lub w pochmurne dni, aby woda nie zalegała w koronie rośliny przez cały dzień lub przez noc. Temperatury nie powinny być zbyt wysokie, a jeśli są wysokie, należy obniżyć wilgotność, bo najczęściej właśnie wtedy występują infekcje.  Paroubek (1993) zaleca stosowanie Subdue 2E, systemowego środka grzybobójczego, który zapobiega i równocześnie leczy zakażenia powodowane przez Phytophthora i Pythium. Stosuje on te preparaty zawsze wtedy, kiedy stwierdzi zgniliznę i zapobiegawczo raz na miesiąc w okresie od późnej wiosny do początku jesieni. Jeżeli jest to konieczne, stosuje te preparaty częściej. Podczas chłodniejszego okresu stosuje je tylko w razie potrzeby. Czasem hodowcy używają Subdue 2E w postaci oprysku dolistnego, ale nie jest on absorbowany przez liście i spływa w dół rośliny. Jest to jeden z preparatów absorbowanych przez korzenie, więc powinien być używany tylko do podlewania. Należy dokładnie przeczytać instrukcję stosowania. Według naszej najlepszej wiedzy Subdue 2E nie został zaakceptowany do stosowania w uprawie storczyków, więc jeśli hodowcy stosują go, czynią to na własne ryzyko. Dotyczy to większości chemicznych środków ochrony roślin. 

Uwagi dotyczące hybryd:

Disa uniflora jest najwartościowszym i ważnym rodzicem wielu hybryd. Nasiona disy nadają się do wysiewu w 6 tygodni po zapyleniu. Nasiona można wysiewać in-vitro w taki sposób, jak to się robi w wypadku większości storczyków, ale mogą być także wysiewane bezpośrednio na powierzchnię wilgotnego mchu, gdzie kiełkują w ciągu około sześciu tygodni. Czas od zapylenia do kwitnienia jest krótki jak na storczyki i wynosi zwykle 2-3 lata. Czytelników zainteresowanych szczegółowymi informacjami w dziedzinie krzyżowania gatunków z rodzaju Disa kierujemy do prac Vogelpoela (1980 i 1985).

Informacje o roślinie i kwiatach:

Wielkość i typ rośliny:

Jest to raczej duża i wysoka (15-60 cm) roślina naziemna, która nie przechodzi okresu spoczynku. Każdy przyrost ma bulwę, która odnawia się każdego roku, ponadto rośliny rozmnażają się wegetatywnie, wytwarzając przyrosty z rozłogów i tworząc gęste kępy. Według Vogelpoela (1985): "Występują znaczne wahania dotyczące koloru, kształtu, wielkości, liczby kwiatów na pędzie oraz długości pędu. Te różnice są związane z miejscem pochodzenia rośliny na obszarze Zachodniej Prowincji oraz z tym, czy siedliskiem jest okolica wodospadu czy brzeg strumienia." Coll (1980) podaje, że rośliny z Table Mountain mają zwykle karminowo-czerwone kwiaty i pęd średniej długości. Rośliny z Porterville Mountain mają mniejsze, głęboko-czerwone kwiaty i dłuższe pędy. Rośliny z Betty's Bay mają kwiaty pomarańczowo-czerwone i krótsze pędy, a rośliny z Wits Els w górach Worcester na północny wschód od Cape Town mają kwiaty o delikatnym różowym zabarwieniu. 

Pseudobulwy/łodyga:

Łodyga osiąga powyżej 60 cm długości. Jest wysmukła i prosta. 

Liście:

Liście mają 15-25 cm długości. 5-8 ostro lancetowatych do podłużno-lancetowatych liści o ostro zakończonych czubkach tworzy podstawową rozetę wokół pędu kwiatowego. Im są wyżej na pędzie, tym są mniejsze, stając się osłonkami i przylistkami w szczytowej części pędu. Są stosunkowo nietrwałe, a wkrótce po kwitnieniu żółkną i opadają.  

Kwiatostan:

Kwiaty znajdują się na szczycie pędu. Każdy kwiat znajduje się na zalążni o długości 3-4 cm i jest otoczony nieco dłuższymi przylistkami.  

Kwiaty:

1-5. Nazwa uniflora jest niewłaściwa, ponieważ ta roślina regularnie wytwarza więcej niż jeden kwiat na każdym kwiatostanie. Niektóre dobrze uprawiane i dobrze rosnące rośliny mogą wytworzyć nawet 10-12 okazałych, pachnących kwiatów na jednym przyroście. Kwiaty mają 8-12 cm średnicy. Najczęstszym kolorem kwiatów jest kolor karminowo-czerwony, ale kolorystyka jest zmienna i istnieją klony o kwiatach różowych lub pomarańczowych, a także znaleziono rośliny o kwiatach żółtych, choć takie są bardzo rzadkie. Ponadto znane są klony o pomarańczowych lub czerwonych bocznych płatkach okółka zewnętrznego i białym lub żółtym płatku grzbietowym z ciemnoczerwonym żyłkowaniem. Płatek grzbietowy jest zwykle mocno poznaczony ciemniejszymi, dość wąskimi, prawie równoległymi, podłużnymi żyłkami. Wyprostowany, raczej wklęsły, szeroko jajowaty płatek grzbietowy ma 2-6 cm długości, 1,5-2,0 cm szerokości i tworzy płytki kapturek za wyprostowanym prętosłupem. Boczne płatki okółka zewnętrznego są szeroko rozłożone, mają 3,5-6,5 cm długości i są szeroko jajowate z dość ostrymi końcami, które czasem odginają się. Jajowate płatki okółka wewnętrznego mają 2,0-2,5 cm długości i utrzymują się w pozycji wyprostowanej po obu stronach prętosłupa, będąc wewnątrz płytkiej miseczki tworzonej przez płatek grzbietowy. Wąska, ostro zakończona podłużna warżka ma 2,0-2,5 cm długości i odgina się na końcu. Wyprostowany prętosłup ma 2,0-2,5 cm długości.

Tłumaczenie: Grażyna Siemińska


-----------------  U P R A W A  ----------------

Temperatura:

Roślina o umiarkowanych wymaganiach cieplnych.

Średnia temperatura latem wynosi w dzień 24-26°C, a w nocy 14-15°C, co daje dobową różnicę rzędu 10-11°C. Wymienione tu temperatury określają najcieplejsze warunki, w jakich ta roślina może być uprawiana, ale Disa uniflora może tolerować okresowo wyższe temperatury pod warunkiem, że jej korzenie pozostaną chłodne. Zakres wysokości siedlisk naturalnych pokazuje, że rośliny powinny radzić sobie także przy temperaturach dziennych niższych o 4-6°C.  

Światło:

20000-50000 luksów. Rośliny te najczęściej spotyka się rosnące w pełnym słońcu, ale mogą także rosnąć w warunkach od całkowitego cienia do pełnego słońca. Uprawa tych roślin może być łatwiejsza w świetle nieco przefiltrowanym lub rozproszonym, przy unikaniu bezpośredniego południowego słońca. Te, które rosną w stosunkowo jasnym świetle, zwykle mają lepiej wybarwione kwiaty. Cały czas należy zapewniać silny ruch powietrza. 

Podlewanie:

Od wiosny do jesieni opady w naturalnym siedlisku są niewielkie, przechodząc następnie w porę deszczową, która trwa od jesieni przez całą zimę. Choć opady są niewielkie przez większość roku, to kondensacja z chmur powstających w pasmach gór jest wystarczająco duża do wytworzenia cieków i utrzymania wody w strumieniach przez cały rok. Disa uniflora zawsze rośnie wzdłuż brzegów strumieni, gdzie jej korzenie mają ciągły dostęp do wody, co oznacza, że uprawiane rośliny nigdy nie powinny całkowicie wysychać.  Dostępność wody jest ważna, ale jej jakość ma znaczenie krytyczne. Hodowcy podają, że wysoki poziom soli mineralnych i chlor w przeciętnej wodzie wodociągowej zabiją te rośliny w krótkim czasie. Ponadto podają, że rośliny najlepiej rosną podlewane deszczówką, ale można także stosować wodę destylowaną, dejonizowaną lub z odwróconej osmozy. Woda wodociągowa może być gdzieniegdzie stosowana, jeżeli stężenie soli jest bardzo niskie i woda nie zawiera chloru. Jak to już wcześniej podano, w naturze rośliny rosną w warunkach kwaśnych, o pH w zakresie 5-6, i nie tolerują wody o zawartości soli ponad 200 części na milion. Przez jakiś czas rośliny uprawiano w pojemnikach stojących w wodzie, ale zrezygnowano z tego, ponieważ powodowało to ogrzewanie się wody i rozprzestrzenianie się chorób.  

Nawożenie:

Disy giną w żyznej glebie, więc wielu hodowców nie stosuje żadnych nawozów, zwłaszcza gdy rośliny uprawiane są w mchu torfowcu, który dostarcza nieco składników odżywczych. Warstwa żywego mchu, który zwykle rozwija się na powierzchni doniczek, wytwarza wszystkie potrzebne roślinie składniki odżywcze. Co najwyżej okazjonalnie stosuje się bardzo rozcieńczony roztwór nawozu (20- lub 10-krotnie w stosunku do zaleceń) w okresie aktywnego wzrostu roślin i tylko wtedy, jeżeli są one posadzone w piasku lub w innym podłożu nieorganicznym. 

Podłoże:

Jeżeli uprawia się te rośliny hydroponicznie, to zwykle sadzi się je w piasku na warstwie żwiru, a pojemniki umieszcza na tacach częściowo wypełnionych wolno przepływającą wodą. Choć uprawa hydroponiczna należy już raczej do przeszłości, to niektórzy w dalszym ciągu uprawiają te rośliny w piasku i żwirze, a inni stosują inne nieorganiczne podłoża, takie jak gruby perlit lub pumeks, które zwykle przykrywa się warstwą żwiru o ziarnach wielkości grochu, aby zapobiec wypłukiwaniu ich z doniczki podczas podlewania. Obecnie jednak zwykle są one uprawiane w mchu torfowcu lub w mieszaninie mchu torfowca, torfu włóknistego i pociętych włókien paproci drzewiastej, czasem z domieszką perlitu lub pumeksu. Niektórzy zalecają mieszaninę 3 części mchu torfowca i 1 część perlitu. Inni uprawiają w doniczkach wypełnionych włóknami torfu, a doniczki wstawiają w warstwę torfu. Rośliny podlewa się z góry, torf wewnątrz i na zewnątrz doniczki jest równomiernie wilgotny, ale nigdy nie stoi w wodzie. Podłożem, z którym najłatwiej sobie poradzić, zwłaszcza jeżeli jest się początkującym hodowcą, jest bardzo luźno pakowany nowozelandzki mech torfowiec. Niezależnie od użytego podłoża, nigdy nie powinno ono być ciasno pakowane wokół korzeni, ponieważ powietrze musi mieć do nich doskonały dostęp, z dużymi wolnymi przestrzeniami widocznymi po wyjęciu rośliny z doniczki. Rośliny należy dzielić i przesadzać co roku. Jest to szczególnie istotne w przypadku roślin uprawianych w mchu torfowcu, ponieważ stała wilgoć powoduje rozkład i rozdrobnienie tego materiału w ciągu roku. Ponadto rozkładający się mech torfowiec zmienia równowagę pierwiastków śladowych, które są trujące dla storczyków takich jak masdevallie, więc zakładamy, że to samo dotyczy roślin z rodzaju Disa. Gdy wiosną roślina inicjuje pęd kwiatowy, równocześnie wytwarza nowe bulwy lub przyrosty, które dorosną i będą kwitły w następnym roku. Bulwy mogą powstawać przy podstawie starego przyrostu albo na końcu długiego rozłogu. Nowe przyrosty wyłaniają się po zakończeniu kwitnienia późną wiosną i na początku lata, gdy przyrost, który wydał kwiat, żółknie i zaczyna obumierać. Właśnie w tym okresie należy dzielić i przesadzać roślinę, gdy nowy przyrost jest jeszcze stosunkowo niewielki, podłoże zaczyna się rozkładać, a obumarłe tkanki starego przyrostu zwiększają ryzyko zagniwania rozprzestrzeniającego się na młody przyrost. Przyrost, który właśnie zakończył kwitnienie, razem z bulwą i obumarłymi i rozkładającymi się korzeniami powinien być usunięty, natomiast nowe przyrosty posadzone osobno do świeżego podłoża. Dojrzały przyrost zmieści się w 10-12 cm doniczce. Nowe korzenie i bulwy są bardzo kruche i należy się z nimi obchodzić delikatnie.  

Wilgotność powietrza:

65-70% od wiosny do początków jesieni, wzrasta do 75-80% jesienią i zimą. Hodowcy zwracają uwagę na to, że ta roślina nie wymaga wysokiej wilgotności.  

Okres spoczynku:

W zimie średnia temperatura dnia wynosi 17-18°C, nocy 7°C, z amplitudą dobową 10-11°C. Zimą opady deszczu w naturalnym siedlisku są większe, ale podlewanie uprawianych roślin powinno być prawie takie samo, jak w okresie lata. Uprawiane rośliny zużywają w zimie mniej wody i mniej tracą jej przez parowanie, więc ilość wody można nieco zmniejszyć, ale podłoże zawsze powinno być wilgotne.